Mobiliseer alles voor één doel: iedereen vaccineren

Het geweld dat in Nederland al maanden rommelde kwam dus toch tot uitbarsting. De avondklok was door politiek en media zo omhoog gepraat („eerste keer sinds 1945”) dat dit vrijheidsberovingssymbool nu, als een hoge boom in het onweer, alle opgebouwde wantrouwen, onvrede en atmosferische spanning aantrok en tot ontlading bracht. De viruswaanzinnige bliksem sloeg in. Maar misschien is de lucht nu spoedig geklaard.

In elk geval is de Nederlandse staat ferm aan zijn oudste en diepste bestaansgrond herinnerd: de maatschappelijke vrede waarborgen. Op zoiets doelde Eindhovens burgemeester Jorritsma denkelijk toen hij in de schok het grote woord ‘burgeroorlog’ in de mond nam. Tot genoegen van de koppenmakers in de internationale media en tot ergernis van de burgerlijke klein-praters die tevoren al wisten dat dit het same old rapaille was.

Burgeroorlog duidt op een barst in de constitutionele orde, een moment waarop de staat zijn bodem verliest, omdat niet langer alle burgers zijn gezag erkennen. Hoe ver waren we daar vanaf? Juist burgemeesters zien en spreken talloze mensen op lokale markten en feesten, in stadions en clubhuizen. Zij ervaren barsten in publieke steun aan den lijve; het moment waarop het brutale uitdagen van veldwachter of smeris omslaat in harde ontkenning en haat jegens de wet en zijn vertegenwoordigers. Opstand, is dan een beter woord.

„Crimineel geweld”, repliceerde premier Rutte kordaat, oftewel een zaak voor het strafrecht, af te handelen binnen de bestaande orde. Daar hoort het zeker thuis. Toch zijn met die zet de barsten niet meteen gedicht. Want wat als oproerkraaiers zich ook na een celstraf als bevrijders blijven zien? Wat zeg je hun dan, dat ze gek zijn?

Leonard Cohen zong het zo: „There is a war between the ones who say there is a war/ And the ones who say there isn’t.”

Op de samenloop van Toeslagenaffaire en avondklokrellen is veel gewezen. Een demissionair kabinet, waarvan de minister van Justitie de facto sinds zijn coronamiskleun vorige zomer al demissionair was, staat zwak bij invoering van zware maatregelen van openbare orde.

In dit gelijktijdige falen schuilt ook een appel. De Nederlandse staat legt in zijn zelfbeeld en uitbeelding weinig nadruk op de zwaardmacht, de oertaak van het geweldsmonopolie. Onze staat schuwt de hoofdletter S en noemt zich liever „overheid”. Een overheid, bovendien, die zich liefst voordoet als dienstverlener – met de politie als je beste vriend en een fiscus die niet alleen geld moet binnenharken, zoals sinds eeuwen gebruikelijk, maar het op patserig consultancy-advies ook in toelages aan de mensen moet uitkeren. Uiteraard ging dat ook zonder ingebouwde etnische profilering reeds à contrecoeur.

En juist op het moment dat deze dienstverlenende overheid in de Toeslagenaffaire door het ijs zakt, wordt ze met coronarellen aan haar grondslag als staat herinnerd. En zegt een grote meerderheid van burgers, met een blik op de rellen én de IC’s: zou u ons allereerst willen beschermen? Ons lijf en onze leden?

In de vaccinatielijstjes steekt Israël eruit, met een inentingspercentage boven de 40 procent. Het vaccinpeloton volgt ver daarna, met eerst het Verenigd Koninkrijk (11 procent), Italië, Duitsland en Frankrijk in de middenmoot (circa 3 procent), en Nederland, enfin. Waarom doet Israël met zijn 9 miljoen inwoners het zoveel beter dan die eveneens gemiddeld kleine en welvarende EU-staten, vroeg ook The Economist zich af. Logisch dat Israël beter is in oorlogvoering dan Oostenrijk, maar het ontging de auteur waarom dat voor volksgezondheid zou gelden.

Maar een oorlog winnen, weten de Israëli’s, gaat om meer dan tanks of drones. Het draait om het vermogen de hele economie, de hele samenleving te mobiliseren voor één doel. Alle deelbelangen moeten daarvoor wijken, voor gemopper en getreuzel is geen plek. Israël, in oorlog sinds de geboorte in 1948, is wereldkampioen mobilisatie. Dit heeft een prijs – zeker twee jaar militaire dienst voor mannen én vrouwen en een uitgebreid veiligheids- en controleapparaat. Maar de vaccinatie kan als militaire operatie worden gerund.

Vanuit EU-bronnen klonk het verweer dat Israël het dubbele voor de vaccins had betaald en in ruil voor levering patiëntengegevens aan Pfizer en Moderna had toegezegd. Het tweede is een debatje waard, maar het eerste? Hoeveel kost een half jaar lockdown?

Nederland is Israël niet. Maar laten we beginnen met één maatregel waarmee het kabinet toont te begrijpen wat er op het spel staat, ons beschermt en gezag herwint. Oorlogsvoering op zijn polders: vaccinaties ook buiten kantoortijd.