Houd Bulgarije buiten de euro-wachtkamer

De deur open voor nieuwe leden: een teken van Europees zelfvertrouwen. Deze week noemde de Commissie 2025 als streefdatum voor toetreding van zes Balkanlanden – Servië, Montenegro, Kosovo, Albanië, Bosnië-Herzegovina en ‘Macedonië’. Bij zijn aantreden in 2014 beloofde Commissievoorzitter Juncker de deur vijf jaar op slot te houden. Hij kent immers het West-Europese chagrijn over snelle uitbreidingen, over Poolse vrachtwagenchauffeurs en Roemeense bedelaars.

Het chagrijn is niet weg, maar de geopolitieke toestand wel veranderd. Op de Balkan nemen de etnische spanningen toe; het smeulende nationalisme dreigt op te flakkeren. Rusland, Turkije en Saoedi-Arabië zoeken invloed, terwijl Amerika onder Trump alle interesse verliest. De Europese Unie, continentale macht tegen wil en dank, met een grondgebied dat het Balkan-zestal omgeeft, is verplicht er hervormingszin te steunen, grensruzies te beslechten en bloedvergieten te voorkomen. Het zal nog veel inspanning van de kandidaten en veel politieke overtuigingskracht aan onze zijde vergen voor de zes binnen zijn maar het is goed dat de rest van Europa weer duidelijk aan de Balkan zegt: jullie plaats is bij ons.

Toch moet Brussels zelfvertrouwen geen overmoed worden; zwaaien met toegangstickets geen vorm van traumaverwerking vanwege het Britse vertrek. Dit geldt zeker voor de eurozone, een eliteclub binnen de club. Op de drempel zijn zorgelijke bewegingen gaande. Bulgarije, EU-lid sinds 2007 maar buiten de euro, wil dolgraag de eurowachtkamer binnen. Het land is momenteel zes maanden Raadsvoorzitter en wil die positie uitbaten voor een aanvraag in juli. Riskant, want het arme en corrupte Bulgarije kan een ‘nieuw Griekenland’ worden, een eindeloos zorgenkind. Toch moedigt de Commissie-Juncker Sofia aan. Nu het Britse pond de Unie verlaat zegt de instelling tegen landen met kronen, zloty’s of levs: de euro is de norm. Tevens hoopt Juncker de breuk tussen West- en Oost-Europa wat te helen, te midden van de conflicten over asielquota en de Poolse en Hongaarse rechtsstaat. Zulke kortzichtige, tactische manoeuvres bevallen niet iedereen. Naar verluidt ziet de Europese Centrale Bank de stap richting euro voor Bulgarije niet zitten. Maar op welke grond houd je ze tegen?

De Bulgaren zeggen slim: we willen alleen toetreden tot ‘ERM-II’ – het ‘mechanisme’ dat schommelingen wil minimaliseren in de wisselkoersen tussen de euro en nationale munteenheden van Europese landen die nog niet tot de eurozone behoren – en daarna zien we wel. Maar na de verplichte twee jaar voorportaal voldoen ze waarschijnlijk aan alle criteria. Want Bulgarije kent een lage inflatie en staatsschuld, stabiele rentestand en wisselkoersen: de vier andere hokjes die je moet afvinken. Zo zou het land in 2020 of 2021 vrijwel vanzelf de muntunie binnenkomen; de laatste stap verloopt bij meerderheidsbesluit. Wie obstakels wil opwerpen moet dit dus nu doen; toegang tot de euro-wachtkamer vereist wel een akkoord van alle ministers van Financiën.

De miserie met Griekenland leert dat formele criteria niet alles zeggen. Voor lidmaatschap van de muntunie moet je ook iets kunnen. Belasting heffen, bijvoorbeeld. Dat wisten we nog niet toen de verdragscritera werden opgesteld, maar nu wel. Voor Bulgarije zijn er zorgen over zwak bestuur en corruptie. Daarom is het land, net als Roemenië, nog niet toegelaten tot die andere Europese eliteclub, Schengen. Bij het traineren en blokkeren van beider Schengen-aanvraag speelde premier Rutte een hoofdrol; hij moest vervelend zijn, maar veel van zijn collega’s waren hem in stilte dankbaar.

Juist nu tussen Junckers Brussel, Macrons Parijs en GroKo-Berlijn wordt nagedacht over een steviger eurozone geldt: een sterke club begint bij sterke leden.