Het geitenpaadje van Trump

Over de inhoudelijke parallel tussen Brexit en Trump, een dubbele electorale aanslag op de naoorlogse liberale orde uit 2016, is genoeg gezegd. De Amerikaan zelf typeerde zijn nakende overwinning aan de vooravond als glorieuze „Brexit plus plus plus” („You know what I mean”). Halverwege 2017, een jaar na het Britse referendum en met Trump zes maanden in het Witte Huis, springt een nieuwe parallel in het oog.

In beide situaties lukt het niet een politieke meerderheid om te zetten in de beloofde kloeke besluiten. Electorale macht loopt vast op het ambachtelijke wetgevingswerk, op beheersing van procedures en het stem voor stem in het gareel krijgen van je eigen parlementariërs. Kiezers winnen omdat je ergens vanaf wil – „weg met Brussel”; „Obamacare binnen honderd dagen op de sloop” – is makkelijker dan meerderheden vinden voor wat dan wél.

In Londen verschanst premier Theresa May zich achter „Brexit means Brexit”, maar deze week ruzieden haar hoogste ministers openlijk over vorm en tijdpad. In Washington liep de invoering van ziektekostenwetgeving Trumpcare, prestigestuk van de president, dinsdag opnieuw vertraging op in de Senaat. Partijverdeeldheid eist haar tol. Bij de Britse Conservatieven gaat het tussen een ‘harde’ en ‘softe’ Brexit. May zelf zit op de harde lijn, maar verloor haar gezag met de geflopte verkiezingen van begin juni. Dankzij het coalitieakkoord met de Noord-Ierse unionisten (8 zetels) kan ze nipt regeren, maar in het Lagerhuis is geen meerderheid voor de economische prijs van een harde Brexit. Voor de Schotse Conservatieven (12 zetels) betekent het politieke zelfmoord, dus zelfs met duwen en dreigen krijg je die niet aan boord. Zou May de softe kant op bewegen, dan steekt het Brexit-kamp haar een mes in de rug.

Dezelfde dilemma’s in Washington met Trumpcare. De Republikeinse meerderheid van 52-48 in de Senaat volstaat niet vanwege een interne breuklijn, die daar loopt tussen libertaire belastinghaters en gematigden die de kiezerstoorn vrezen wanneer straks 22 miljoen Amerikanen méér onverzekerd zijn. Met elke aanpassing de ene kant op riskeert de president stemmen te verliezen aan de andere kant. Hij sprak van een te vinden ‘smal pad’ – Mark Rutte zou het een ‘geitenpaadje’ noemen. Doordrukken wordt des te moeilijker wanneer de publieke opinie niet mee is, want dan denken jouw parlementariërs al aan de volgende verkiezingen. Zulke smalle paadjes vergen een enorm wetgevend en ambachtelijk politiek vernuft, waarover Theresa May misschien wel maar Donald Trump zeker niet beschikt; hij moet blind varen op Republikeinse partijleiders Mitch McConnell (Senaat) en Paul Ryan (Huis), mannen met een eigen agenda.

Hoewel de Amerikaanse president zijn memo’s op maximaal één A4’tje wil, zou hij deze zomer het derde deel van Robert Caro’s vierdelige biografie van Lyndon B. Johnson moeten lezen: Master of the Senate (2002). Een meesterwerk. Dik duizend pagina’s. Een briljant geschreven, intens geresearchte liefdesverklaring aan het wetgevend genie van ‘LBJ’, de Texaan die – voor hij vicepresident en president werd – eind jaren 1950 de Senaat domineerde. Omdat hij wist hoe macht werkte, in elke senator zwakke plekken vond, procedures uitbuitte, de pers bespeelde, maar vooral op sleutelmomenten schier onoverbrugbare tegenstellingen in zijn eigen Democratische partij – tussen racistische segregationists uit het Zuiden en zwarte burgerrechtenactivisten uit het Noorden – creatief overspande en zo de eerste Civil Rights Act in tachtig jaar tot stand bracht. Vrij naar Mark Rutte, niet toevallig groot fan van Robert Caro, moeten Trump en May elk op zoek naar een ‘geitenpaadje plus plus plus’.