Luuk van Middelaar is a political theorist and historian. The author of the prizewinning The Passage to Europe (2013), he recently published Le Réveil géopolitique de l’Europe (2022), Pandemonium (2021) and Alarums and Excursions (2019), groundbreaking accounts of the Union’s crisis politics.

Het dringende wint het van het belangrijke

NRC Handelsblad
March 29th, 2019

Ik heb mijn kat ‘Brexit’ genoemd, schreef Nathalie Louiseau, de Franse minister voor Europa op haar Facebook-pagina: „Hij miauwt maar in de deuropening, weet niet of hij naar binnen of naar buiten wil en als ik hem er dan uit gooi, kijkt-ie heel boos.” Een paar dagen later bleek dat de minister geen kat heeft. Grapje.

In het zenuwachtige zicht van de eindstreep nemen bij onderhandelaars en leiders melige vermoeidheid en emotioneel ongeduld toe met de Britse besluiteloosheid. Te meer daar iedereen aanvoelt dat ook de krachten buiten Europa om aandacht vragen. Moeten we wéér over Brexit vergaderen? Telkens weer snijdt het ‘dringende’ de pas af aan het ‘belangrijke’.

Zo stond donderdagavond China voor het eerst in jaren op de agenda van de EU-top. Een strategische discussie! Merkel, Macron en Rutte hadden zich erop verheugd. In een verrassend sterke aanzet klonk ook de Commissie vorige week niet langer naïef: ze noemde China zelfs „een systeemrivaal”. Of zie de druk van Washington op Duitsland om geen 5G-licenties voor mobiel telefoonverkeer aan het Chinese Huawei te gunnen, op straffe van minder toegang tot Amerikaanse inlichtingen.

Dilemma. Moet je aan die druk gehoor geven en dus in duurdere 5G investeren, of geen? Of toch met China in zee en de toorn van Trump riskeren? Of kan Europa zaken met Huawei doen en tegelijk spionage weren? Maar ook deze strategische discussie kwam in het gedrang van de Britse parlementaire kalender, vanwege Theresa Mays verzoek om „technisch uitstel” tot 30 juni – waarmee ze meer vragen opriep dan beantwoordde.

Spreekstalmeester Bercow vangt in Circus Brexit de publieke aandacht terwijl premier May haar ‘deal’ volgende week voor de derde keer door de brandende hoepel van het Lagerhuis probeert te jagen.

Intussen voeren Parijs en Berlijn hun eigen dovendialoog. De Fransen zijn nog niet bekomen van het Duitse antwoord op president Macrons open brief aan de Europeanen. Niet kanselier Merkel nam het woord, maar haar beoogd opvolgster Annegret Kramp-Karrenbauer. Een affront, want zij is enkel CDU-partijchef en geen regeringslid. Duitse reactie: kijk, ‘AKK’ mag zich opwarmen voor het grote werk. Franse reactie: wat, onze Président wordt protocollair in de kou gezet.

Erger was de inhoud: de Duitse zei nee tegen zaken waar Macron niet om vroeg (zoals gedeelde eurozoneschulden) en trapte op twee open zenuwen: stop met vergaderingen van het Europarlement in Straatsburg en maak van de Franse permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad een Europese. Alsof Parijs aan Berlijn zou suggereren de heilige Bundesbank te sluiten, omdat het enkel nog bijkantoor van de ECB is.

AKK’s woorden waren niet voor u, maar voor „de thuisconsumptie bedoeld”, suste de Duitse filosoof Peter Sloterdijk op de Parijse Salon du Livre zijn Franse gehoor. „Ze wil haar kiezers geruststellen dat ze even ideeënloos is als Merkel.” Met een raak beeld duidde hij de Frans-Duitse motor als combinatie van Franse aandrijving met Duitse rem; revolutie en initiatief versus pragmatische reactie. Maar die moeten elkaar wel vinden; voorlopig houdt iedereen de adem in.

In een emotionele uitbarsting vergeleek premier Rutte zijn Britse collega May met de ridder uit Monty Python and the Holy Grail, die in een tweegevecht armen en benen een voor een verliest, maar blijft doorvechten – en zijn overwinnaar ledemaatloos achterna roept: „You coward!” Het was kennelijk bedoeld als compliment voor Mays vastberadenheid. Ook die ridder in het woud van koning Arthur had graag de klok stilgezet voor een nieuwe kans. Nog zeven dagen. Met kans op verlenging.