Het boek als politieke bom

Heerlijk hoe in vluchtige twittertijden de klassieke informatiedrager nog volop meedoet in het politieke theater. Het Boek houdt stand en mept terug. Het medium van bedrukte en gekafte vellen papier, door de lezer alleen en in stilte tot zich genomen, toont veerkracht.

Zie de impact van Michael Wolffs onthutsende Fire and Fury, over het Witte Huis onder Trump. In de 320 pagina’s vloeiende verhalen over president en staf stond volgens kenners weinig nieuws; ook is het allemaal lastig te verifiëren, dus hoezo de ophef? Toch zijn er al twee miljoen exemplaren verkocht, bezegelde het boek het einde van Steve Bannon als stem van het Trumpisme en schaadt het Trumps eigen reputatie blijvend. Want de waanzin, leegte en chaos blijken in Fire and Fury erger dan ieder toch al vreesde.

Voor de miljoenen Amerikaanse lezers die er meerdere uren mee doorbrengen zal hun 45ste president nooit meer dezelfde zijn. Het boek is een bommenwerper vol springstof. Daar kunnen geen zillion retweets van @realDonaldTrump tegenop.

Niemand is verbaasd dat de president, wiens attentie-spanne geen A4’tje aankan, onderschatte wat een boek zou kunnen aanrichten. Wolff vertelde Die Zeit hoe hij Trumps toestemming voor het project won: „Hij dacht dat ik een baantje wilde. Toen ik zei: nee, ik wil geen baan, ik wil een boek schrijven, zei hij – ik herinner me het levendig – ‘a booooook?’ En nog in dezelfde seconde verloor hij zijn interesse. Ik zei het nog eens en toen volgde enkel: ‘ah, ah, oké’.”

Interessanter is dat Trumps staf het risico evenmin zag. Ze werkten allemaal mee. De auteur: „Vaak spraken we off the record en dan vroeg ik later of ik een paar citaten voor mijn boek kon gebruiken. Dan vroegen ze: ‘Wanneer komt het uit?’ Als ze dan ‘volgend jaar’ hoorden, klonk dat voor hen zo ver weg, dat het ze niets meer kon schelen.” Wie leeft en beeft van de 24-uursnieuwscyclus vergeet de toekomst; die komt niet alleen in seconden maar ook in jaren.

Wie leeft en beeft van de 24-uursnieuwscyclus vergeet de toekomst

In oktober 2016 ging ook de Franse president François Hollande onderuit door een journalistenboek. Het was zijn eigen schuld. Gedurende vijf jaar sprak hij uren met twee verslaggevers van Le Monde, Gérard Davet en Fabrice Lhomme. Hun boek heet: ‘Un president ne devrait pas dire ça…’ (‘Een president zou dat niet moeten zeggen…’). Inderdaad niet, zo bleek. Hollande schokte vriend en vijand met beledigingen van onder meer rechters („laf”) en stervoetballers („slecht opgevoede gastjes”) en onthullingen over staatszaken en militaire operaties. Afzonderlijk vielen ze nog mee, maar ook hier toonde het medium boek zijn kracht: al die plukjes kruit, zorgvuldig samengebald in 600 pagina’s bekentenisliteratuur, werkten vernietigend. Zes weken na publicatie meldde Hollande zich niet herkiesbaar te stellen.

Voor hem geen boeken, maar Donald Trump moet zich wel verhouden tot een ander klassiek medium: de politieke toespraak. IJzersterk genre. Gaat terug tot de Romein Cicero, de Griek Pericles, ja, tot redevoeringen van koningen en legerleiders op Homerische slagvelden.

Op dinsdag 30 januari houdt de Amerikaanse president zijn eerste State of the Union-toespraak. Zijn Bannon-gedreven, gitzwarte en met chagrijn gebrachte inauguratierede van ruim een jaar geleden schonk de wereld – wegens een halflege National Mall – een dag later het concept van de ‘alternatieve feiten’. „That’s some weird shit”, zou oud-president George W. Bush volgens Fire and Fury na afloop gezegd hebben. We zullen zien wie dit jaar de pen voert.