Haast u langzaam is niet altijd spelbederf

Heeft premier Boris Johnson deze week gewonnen of verloren? Op dinsdag stemde het Britse Lagerhuis voor het vertrekakkoord met de EU (329-299) maar – luttele minuten later – tégen versnelde behandeling (314-322). Positieve duiding: Johnson slaagt waar May driemaal faalde, een meerderheid voor vertrek; inderdaad historisch. Negatieve duiding: Johnson mist zijn eigen do-or-die-deadline van 31 oktober; belofte gebroken en alles ligt open.

De pers twijfelde wat zwaarder woog: het gehaalde wat of het gemiste wanneer? Zelf zei Johnson: „Het Huis wil het doel, maar niet de middelen.” Dat klonk niet als een zege. Als vakman weet hij dat politiek heel vaak een strijd om de tijd is.

Interessant zijn de dissidente Labour-MP’s die vóór het akkoord maar tegen de timing stemden. Dat is niet enkel hypocrisie. Dit groepje wil de wet zorgvuldig bestuderen. Zo wilde een van hen zeker weten of de Noord-Ierse-grensregeling niet oneerlijk uitpakt voor haar Schotse kiesdistrict. Vertrekken oké, maar wel ordentelijk. Haast u langzaam.

Prachtig voel je de tijdsspanning tussen regering en parlement, uitvoerende en wetgevende macht. De regering beschikt over eenheid, wilskracht en initiatief, ze wil een besluit nemen en doordrukken. Want, kijk, de vijand nadert alweer! Het parlement, in partijen verdeeld, heeft de tijd aan zijn kant; het praat en delibereert, stelt vragen en controleert, alles volgens procedures. Voor een wet over het lot van de natie gaan we niet over één nacht ijs.

Beide speelstijlen hebben de publieksgunst nodig. Los van inhoudelijke voorkeuren – Leave of Remain, links of rechts – hebben regeerders het voordeel. Zij tonen daadkracht en voortvarendheid, kunnen wervelen en boeien, zoals in het voetbal de aanvaller de held is. Boris Johnson en de Brexit-pers zetten het Britse Lagerhuis neer als een stelletje treuzelaars, tijdrekkers en balletje-breed-tikkers, kortom: spelbedervers die een fluitconcert verdienen. Zo bouwt de premier zijn narratief van The People versus Parliament, retorisch platform om komende verkiezingen te winnen. Deze strategie, populistisch in zuivere zin, ondermijnt de grondslag van de representatieve democratie. In een land waar het parlement meer dan elders sinds 1689 alfa en omega van de politieke macht is, is dat niet zonder gevaar.

Wat zetten de parlementariërs ertegenover? Ten eerste gewiekstheid en procedureel vernuft, zoals in het „meesterlijke samenspel” (schreef de NRC-correspondent) van Labourman Benn en Conservatief Letwin dit weekeinde. Zij toonden de liefhebbers dat ook verdedigen een kunst is. Fans van topverdediger Virgil van Dijk snappen wat ik bedoel: zó oneerlijk dat telkens spitsen Messi en Ronaldo er met de Gouden Bal vandoor gaan. Ten tweede kan de wetgevende macht te drieste manoeuvres van de regering affluiten als gevaarlijke overtreding of spelbrekerij. Daarbij heeft ze de rechterlijke macht als bondgenoot, zoals bleek toen Johnson het Parlement schorste en het Supreme Court dit onwettig verklaarde, tot woede van de laatdunkende premier. Wanneer vrolijk en roekeloos omslaat in wreed en genadeloos, verlies je publieke steun. Ook dat heeft ‘BoJo’ gevoeld. Zelf koos hij na de mislukte stemming dinsdag voor extra tijd en „pauze”. Eerst zien hoe de EU reageert. Alsof hij kalmer wordt.

Na de laatste gebeurtenissen lijkt een No Deal van tafel. Het Lagerhuis sloot dat pad vakkundig af én Johnson beschouwt de vorige week met de EU gesloten deal als de zijne. „One way or another vertrekken we onder deze voorwaarden”, zei hij. Dus wordt, als spoedige ratificatie inderdaad vastloopt, zijn deal de inzet van vervroegde verkiezingen. De keuze was: Mays deal of de chaos, en luidt nu: Johnsons deal of blijven. Dat is winst voor alle partijen.