Corona dwingt landen voorbij hun nationale reflexen

Het coronavirus treft samenlevingen in het middenrif. Deze volksgezondheidsramp raakt elke natie als natie, als body politic. In fase één – waar wij middenin zitten – schiet elk land in een eigen reflex. Zo zagen we begin deze week hoe Mark Rutte de vaderlijke gravitas vond waarnaar Nederland snakte, maar als chef-risicomanager sterk leunde op het gezag van wetenschap en statistiek; pragmatisme voorop. Zijn Franse collega Macron, opperbevelhebber van een natie met een leger in hoog aanzien, zei dezelfde avond „We zijn in oorlog” en mobiliseerde met staatsdwang alle menskracht en middelen om levens te redden. Het laconieke Engeland vaart maximaal op ‘Keep calm and carry on’, al groeit ook in zijn eigen partij de twijfel of Boris Johnsons clowneske bluf niet misstaat bij de ernst van de situatie.

Elk land staat voor diep politieke keuzes. Uiteraard is het fundamenteel om die zo goed mogelijk te onderbouwen met wetenschappelijke inzichten, zoals het RIVM levert. Maar de wetenschap kan niet op de stoel van de regeerder gaan zitten.

Ik wil dat Rutte regeert, niet de twee-eenheid Rutte-van-Dissel. Het is niet aan infectiologen of epidemiologen om waardenafwegingen tussen volksgezondheid en economie te maken. Daar hebben wij de politiek voor.

Bovendien bestaat ook onder wetenschappers een pluraliteit aan opvattingen. Macron vertelde de Fransen hoe hij ’s lands beste wetenschappers, in het meervoud, bijeen had geroepen. De studie van het Londense Imperial College dat beide hoofdscenario’s – vertragen of onderdrukken – voor beleidsmakers doorrekent, werd deze week ook onder vaklui druk bediscussieerd.

Het virus is nieuw en dat maakt de onzekerheid groot. Rutte: „We moeten met 50 procent kennis 100 procent besluiten nemen.” Bondskanselier Merkel: „Deze crisis is ernstig en open”.

Cultureel bepaalde verschillen zullen verbleken ten gunste van een gedeelde menselijke impuls in het aanzicht van de dood

In deze dynamische situatie levert de wetenschap aan beleidsmakers niet zozeer harde feiten als wel waarschijnlijkheden en scenario’s. Nuttig, maar ken hun beperkingen. Eén wezenlijke blinde vlek: het naakte perspectief van statistiek en kansberekening aanvaardt meer doden dan de democratische politiek kan dragen.

Weinig wetenschappers betwisten de hoofdconclusie van de Imperial-College-analyse: elk land dat ertoe bij machte is moet zo snel mogelijk vol inzetten op onderdrukking van het virus. Bij de remstrategie zal het dodental, ondanks mogelijk versterkte groepsimmuniteit, veel te hoog oplopen.

Het Britse ziekenhuisstelsel zou qua IC-bedden tot achtmaal worden overvraagd, met een sterftecijfer van 260.000 tot gevolg. In Azië rekent niemand op groepsimmuniteit. Voor de goede orde: het totale dodental in Europa overtreft sinds woensdag dat in China.

Daarom voorspel ik dat, na de eerste fase van nationale reflexen, landen in fase twee – waar China en Zuid-Korea waren en Italië en Spanje middenin zitten – steeds meer hetzelfde zullen doen: maximale vrijheidsbeperking om de druk op ziekenhuizen (alsnog) te verminderen. Ook eigenwijze en zelfvoldane landen zullen leren van andere. Cultureel bepaalde verschillen zullen verbleken ten gunste van een gedeelde menselijke impuls in het aanzicht van de dood.

Zie hoe in Italië ’s lands gevierde anarchie wijkt voor gedisciplineerde zelfdwang, nadat berichten van het medische front de samenleving bereikten: artsen die als in oorlogstijd patiënten triëren en opgeven, eenzame stervenden op de gang, legertrucks die lijkkisten van het getroffen Noord-Italië naar crematoria in het zuiden vervoeren.

Geconfronteerd met zulke beelden zullen ook Den Haag, Berlijn, Parijs, Londen en Washington nieuwe maatregelen nemen die naar aard en duur nu nog ondenkbaar schijnen. Uiteindelijk willen alle bodies politic overleven.